Beinþynning er algengari meðal kvenna en karla en engu að síður er áætlað að um fjórðungur þeirra sem verða beinþynningu að bráð séu karlar. Talið er að í það minnsta einn af hverjum fimm körlum, eldri en 50 ára, verði fyrir því að brotna. Ástæður þess að bein þynnast óeðlilega mikið geta verið margar eins og hækkandi aldur, erfðir, neysla ákveðinna lyfja, hreyfingarleysi og lélegt mataræði. Þó svo að við getum ekki brugðist við sumum áhættuþáttunum eins og hækkandi aldri og erfðum getum við sannarlega hjálpað okkur á öðrum sviðum, ekki síst þeim sem tengjast hreyfingu og mataræði.
Fjölmörg næringarefni hafa hlutverki að gegna varðandi beinauppbyggingu. En ég tel ekki á nein hallað þó ég geti sérstaklega tveggja efna, nefnilega steinefnisins kalks og D-vítamíns. Samkvæmt grein sem birtist í hinu virta næringarfræðitímariti Nutrition Reviews (54. 1996 S3-S10) er komist að þeirri niðurstöðu að tíðni beinþynningar gæti orðið allt að helmingi lægri ef allir myndu temja sér ráðlagða neyslu kalks og D-vítamíns. Þar sem það er vitað að beinin eru að mótast hvað mest á þeim árum sem við erum að vaxa liggur í augum uppi að þær neysluvenjur sem við temjum okkur á unga aldri geta skipt sköpum um hvað síðar verður. Engu að síður er þó ljóst að mataræði hefur áhrif á beinin á öllum aldursstigum.
Það hefur farið nokkuð hátt í þjóðfélagsumræðunni að gosdrykkjaneysla sé óhófleg hjá ákveðnum hópum og eru unglingspiltar og ungir karlmenn þar víst í sérflokki. Þar sem samband virðist vera á milli mikils gosdrykkjarþambs og lítillar neyslu á hollustudrykknum mjólk er aukin hætta fyrir hendi að kalkneysla verði undir ráðlögðum dagsskammti sem er um 1000 milligrömm á dag (1500 mg fyrir fólk 65 ára og eldra), sem síðar meir getur komið fram í aukinni tíðni beinþynningar. Þó að hér hafi verið minnst á blessaða mjólkina sem góðan kalkgjafa þá er hægt að leita í ýmsa aðra öfluga kalkgjafa. Svo nefnd séu dæmi um fæðu og kalkmagn þá gefur 200g af mjólk 230mg; 200g af skyri, 220mg; 200g af jógúrt,250mg; 25g af osti, 160mg; 50g af hörfræi, 105mg; 50g af hafrahringjum, 85mg; 100g af spínati, 130mg; 100g af spergilkáli 100mg.
Hvað varðar D-vítamín þá hefur það þá sérstöðu að með aðstoð sólarljóssins er vítamínið framleitt í líkama okkar og nægir manni með ljóst hörund að vera úti við í björtu í 10 til 20 mínútur á dag. D-vítamín finnst ekki ríkulega í fæði og því mikilvægt að fólk, sem einhverra hluta vegna á erfitt með að fara út fyrir hússins dyr, neyti D-vítamínríkrar afurðar eins og lýsis en hálf matskeið af lýsi gefur um 20 míkrógrömm, en ráðlagður dagsskammtur er 10 míkrógrömm. Önnur fæða sem er rík af D-vítamíni er t.d. feitur fiskur eins og lax, síld og sardínur sem og lifur.
Að verða fórnarlamb beinþynningar er harla óskemmtilegt enda um afar sársaukafullan sjúkdóm að ræða. Að temja sér góðar neysluvenjur, sem meðal annars felast í nægilegri neyslu á kalki og D-vítamíni, ætti að vera okkur öllum kappsmál því öll viljum við sterk bein.
Ólafur G. Sæmundsson, næringarfræðingur
