3 / 8
3
www.beinvernd.is
Á að bæta
D-vítamíni
í fæðu hér á landi?
D-vítamín stjórnar frásogi á kalki í görnum og fos-
fati úr fæðu. Án D-vítamíns frásogast einungis um
það bil 10% af kalkmagninu í fæðunni. Hversu
mikið við þurfum að neyta af kalki í fæðu er því
verulega háð því hversu góður D-vítamínbúskap-
ur líkamans er.
(1)
D-vítamín myndast í húð fyrir áhrif sólarljóss (út-
fjólublátt ljós). Sú myndun er hins vegar mjög háð
árstíðum og í skammdeginu á Íslandi má búast við
að mjög lítil D-vítamínmyndun eigi sér stað í húð-
inni, alla vega frá byrjun nóvember og fram í mars.
Á þeim tíma verður
líkaminn að treysta
á
D-vítamínbirgð-
ir í fituvef líkamans
frá síðasta sumri.
Þær birgðir nægja
þó fæstum á Íslandi
til að halda uppi eðli-
legu D-vítamínmagni
í líkamanum yfir háveturinn samkvæmt íslenskum
rannsóknum.
(2)
Yfir háveturinn og reyndar meg-
inhluta ársins verðum við því að treysta á það D-
vítamín sem við fáum úr fæðu. Alls ekki er mælt
með notkun sólarbekkja vegna hættu á mynd-
un sortuæxlis. Það eru hins vegar einungis fáar
fæðutegundir sem innihalda eitthvað magn af D-
vítamíni, helst feitur fiskur og eggjarauða. Á hinn
bóginn er verulegt magn af D-vítamíni í íslensku
þorska- og ufsalýsi þannig að þeir sem taka lýsi
eða fjölvítamín með D-vítamíni (400-800 einingar á
dag) eru því með nægilegt D-vítamín allt árið. At-
huga ber þó að hákarlalýsi er snautt af D-vítamíni
og Omega 3 inniheldur ekki D-vítamín.
Samkvæmt nýlegri íslenskri rannsókn nær að
minnsta kosti þriðjungur fullorðinna ekki æskileg-
um mörkum af D-vítamíni yfir veturinn og 10-15%
eru með mjög lágt D-vítamíngildi í blóði, sumir
þeirra reyndar meginhluta ársins.
Við getum ekki fullyrt að þetta komi niður á þeirra
beinum en margt bendir til að langvarandi ónógt
D-vítamín leiði til taps á beini og gæti því leitt til
þess ástands sem við köllum beinþynningu. Al-
gjör skortur á D-vítamíni (sjaldgæft en fyrirfinnst
þó á Íslandi) leiðir hins vegar til
alvarlegs beinsjúkdóms, bein-
kröm í börnum og beinmeyru í
fullorðnum.
Rannsóknir frá síðustu árum
benda hins vegar til mun víð-
tækari áhrifa D-vítamíns í lík-
amanum en einungis það að
stjórna kalk- og beinabúskap.
Þannig virðist ónógt D-vítamín
leiða til minni vöðvakrafts og
hugsanlega auka byltur aldr-
aðra. Einnig benda ýmsar rann-
sóknir til að D-vítamín hafi áhrif
á ónæmiskerfið og skortur á
því geti leitt til aukinnar áhættu
á vissum tegundum krabba-
meins. Þetta þarfnast þó frek-
ari rannsókna.
(3)
Í heild tekið má því segja
að flest bendi til að góð-
ur D-vítamínbúskapur
bæði í börnum og full-
orðnum skipti verulegu
máli í sambandi við heil-
brigð bein og heilsuna
almennt. Sýnilegt er að
ekki er unnt að tryggja
góðan D-vítamínbúskap yfir veturinn nema með
inntöku á D-vítamíni í formi lýsis eða í fæðu.
Margar þjóðir hafa í auknum mæli mætt þessari
vitneskju með því að stuðla að því að bætt verði
D-vítamíni í vissar fæðutegundir. Hér á landi eru
einungis fáar fæðutegundir með íbættu D-vítamíni
(fjörmjólk, Dreitill) og fáeinar innfluttar fæðuteg-
undir, Flora Pro-Active smjörlíki, ISIO4 matarolía,
Cheerios o.fl. Til þess að þessi viðbót hafi einhver
áhrif þarf það að vera í talsverðu magni í fæðuteg-
undum sem fólk neytir daglega, svo sem í flestum
mjólkurafurðum. Magn viðbætts D-vítamíns þyrfti
væntanlega að vera að minnsta kosti 5 µg (200
einingar) per lítra af mjólk (líklegra þó 10 µg eða
400 einingar).
(4)
Slíkt magn er þó ólíklegt að tryggi
að allir nái æskilegu magni af D-vítamíni yfir vet-
urinn en ætti þó að koma í veg fyrir verulegan D-
vítamínskort hjá flestum, einkum börnum og ungl-
ingum sem margir hverjir taka ekki lýsi. Eftir sem
áður væri þó full þörf fyrir daglega neyslu á lýsi
eða D-vítamíni í töflum yfir meginhluta ársins.
D-vítamíneitrun (meir en 4000 einingar á dag) af
völdum slíkrar viðbótar í matvæli ætti hins veg-
ar að vera nánast óhugsandi sé virkt gæðaeftirlit
í gangi.
Heimildir:
1. Steingrimsdottir L, Gunnarsson O, Indridason OS,
Franzson L, Sigurdsson G. Relationship between
serum parathyroid hormone levels, vitamin D suf-
ficiency, and calcium intake. JAMA 2005; 294:
2336-41.
2. Örvar Gunnarsson, Ólafur Skúli Indriðason, Leifur
Franzson, Edda Halldórsdóttir, Gunnar Sigurðsson.
D-vítamínbúskapur fullorðinna Íslendinga. Lækna-
blaðið 2004;90(1):29-36.
3. Holick MF. Vitamin D deficiency. N Engl J Med.
2007;357(3):266-81.
4. Välimäki VV, Löyttyniemi E, Välimäki MJ. Vitamin D
fortification of milk products does not resolve hy-
povitaminosis D in young Finnish men. Eur J Clin
Nutr 2007;61(4):493-7.
Gunnar Sigurðsson prófessor
D-vítamín í blóði - S-25 (OH)-D
_ _
_ _
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
30,00
Feb-Mar
Apr-Maí
Jún-Júl
Ágú-Sep Okt-Nóv
Des-Jan
40,00
50,00
60,00
Meðal-D-vítamín í blóði eftir árstíma í íslenskum rannsóknarhópi.
25(OH)-D
Meðalgildi þeirra sem taka lýsi eða auka-D-vítamín (60%).
Meðalgildi hinna.
Lágmarks æskilegt gildi.
Samkvæmt nýlegri íslenskri
rannsókn nær að minnsta
kosti þriðjungur fullorðinna
ekki æskilegum mörkum af
D-vítamíni yfir veturinn
Prófessor Gunnar Sigurðsson, læknir