Fréttabréf - 1. TBL. 6. ÁRG. 04/2008

www.beinvernd.is

Algengara hjá konum

Beinþynning á sér stað bæði hjá konum og körlum

og í öllum aldurshópum, en mest er hún áberandi

hjá konum eftir tíðahvörf. Fyrirsjáanlegt er að með

hækkuðum meðalaldri þjóðarinnar muni beinþynn-

ingarbrotum fjölga í framtíðinni. Þetta er vegna

þess að algengi beinþynningar vex með hækk-

uðum aldri sem og afleiðingar hennar, sem eru

beinbrot við minniháttar áverka sem dygði ekki til

að brjóta heilbrigt bein. Árlega má gera ráð fyrir því

að hér á landi verði 1200-1400 einstaklingar fyrir

beinbrotum af völdum beinþynningar. Samkvæmt

upplýsingum frá Alþjóðabeinverndarsamtökunum

(IOF) er talið að þriðja hver kona og fimmti hver

karl eldri en 50 ára brotni af völdum beinþynning-

ar síðar á lífsleiðinni. Beinþynning hefur oft verið

kölluð „þögull sjúkdómur“, þar sem flestir einstakl-

ingar með beinþynningu greinast fyrst þegar bein-

brotið verður. Athygli hefur verið vakin á því hve

fáir einstaklingar greinast með beinþynningu og

hljóta viðeigandi forvörn eða meðferð gegn bein-

brotum, og athyglisverðast er að jafnvel þeir sem

hafa fengið beinþynningarbrot fá ekki sérhæfa

beinverndandi lyfjameðferð til að fyrirbyggja end-

urtekin beinbrot.

Dulin beinþynningarbrot

Byrði og meðferð beinþynningar hefur oft verið lýst

í tölulegum stærðum, s.s. með hliðsjón af algengi,

fjölda brota, sjúkrahúsdögum og kostnaði, áhættu-

þáttum, beinþéttni og dánartíðni. Minna hefur verið

vitað um líðan og líf þeirra sem brotna. Samfalls-

brot í hrygg eru þau beinþynningarbrot sem oftast

eru ógreind og verða því samfallsbrotin bæði dulin

fyrir sjúklingnum og heilbrigðiskerfinu, með þeim

afleiðingum að lífsgæðaskerðingin sem þau valda

nær ekki athygli umönnunaraðila. Þeir einstakling-

ar sem eru með dulin eða ógreind samfallsbrot

fá því ekki viðunandi meðferð, sem getur minnk-

en það er í raun oft afleiðing margra samfallsbrota

í hrygg sem rekja má til beinþynningar.

Spurningakönnun

Í rannsóknarverkefni mínu ,,Lífsgæði íslenskra

kvenna með samfallsbrot í hrygg” var viðfangsefn-

ið beinþynning. Rannsóknin var megindleg spurn-

ingakönnun þar sem úrtakið var 350 konur á aldr-

inum 50–80 ára. Svarhlutfall var 83%. Heilsutengd

lífsgæði voru notuð til að kanna lífsgæði þessa

sjúklingahóps, með það að markmiði að leiða í

ljós sýn einstaklingsins sjálfs á áhrif heilbrigðis og/

eða sjúkdóms á lífsgæði sín. Meginniðurstöðurnar

voru að 21% kvennanna sem tóku þátt í rannsókn-

inni höfðu samfallsbrot í hrygg og rúmur helmingur

þeirra hafði ekki vitneskju um að þær hefðu sam-

fallsbrot, þ.e. þær höfðu svokallað dulið samfalls-

brot. Rannsóknin sýndi fram á að lífsgæði þeirra

kvenna sem voru með samfallsbrot í hrygg, hvort

sem brotið var greint eða ógreint, voru marktækt

skert á mörgum mælikvörðum. Þær höfðu einn-

ig lægri líkamshæð, lægri beinþéttni og sögðu frá

meiri verk en óbrotnar jafnöldrur þeirra.

Einkenni og afleiðingar

Samfallsbrot í hrygg vegna beinþynningar hafa

hlotið litla athygli innan heilbrigðisgeirans en mik-

ilvægt er að heilbrigðisstarfsfólk og stjórnend-

ur heilbrigðiskerfisins geri sér grein fyrir algengi,

einkennum og afleiðingum samfallsbrota í hrygg.

Það er frumskilyrði þess að hægt sé að hvetja til

forvarna og/eða meðferðar. Þannig er hægt að

stuðla að heilsueflingu og lífsgæðum þessa sjúk-

lingahóps til jafns við aðra sjúklinga með langvinna

sjúkdóma.

Ritgerðina má nálgast á bókasöfnum.

Heiti:

Lífsgæði íslenskra kvenna með samfallsbrot í hrygg.

að um helming áhættuna á endurteknum samfalls-

brotum og hindrað frekari lífsgæðaskerðingu.

Eitt leiðir af öðru

Talið er að u.þ.b. helmingur allra beinþynning-

arbrota séu samfallsbrot í hrygg og að þau hrjái

u.þ.b. 16-25% fólks á aldrinum 55-85 ára. Eitt

samfallsbrot leiðir af sér fleiri samfallsbrot. Rann-

sóknir hafa sýnt fram á að þessi brot orsaka verki,

lækkaða líkamshæð, mynda herðakistil, skerða

starfsemi lungna og meltingarfæra, valda félags-

legri einangrun og þunglyndi. Í byrjun geta þessi

brot þó verið ógreind og dulin, en talið er að að-

eins þriðjungur til helmingur af fyrstu samfallsbrot-

um greinist, en aðeins 10% þeirra leiði til sjúkra-

húsvistar. Þegar samfallsbrotunum fjölgar aukast

heilsutengdu vandamálin og athafnir daglegs lífs

verða erfiðari. Þá kemur fram líkamsburður með

bognu brjóstbaki sem nefnist herðakistill, og af því

leiðir frambeygt höfuð og framstæður magi. Marg-

ir telja þetta útlit einn af eðlilegum þáttum öldrunar

YTRI ÞÆTTIR

heimili

árhagur

umhver

UPPLIFUN

vellíðan

lífsfylling

lífsánægja

EINSTAKLINGSÞÆTTIR

heilsa

starfshæfni

persónuleiki

Nokkrir mikilvægir þættir lífsgæða og hugsanleg tengsl milli þeirra.

Lífsgæða-einkunn

Línuritið sýnir hvernig konur með samfallsbrot meta lífsgæði sín verr

(rauða línan) en hraustar óbrotnar jafnöldrur þeirra (gul lína).

Heilsufar

Depurð

Samskipti

Fjárhagur

Þrek

Kvíði

Líkamsheilsa

Sjálfsstjórn

Svefn

Líðan

Verkir

Rannsóknin sýndi fram á að lífsgæði þeirra kvenna sem voru

með samfallsbrot í hrygg, hvort sem brotið var greint eða

ógreint, voru marktækt skert á mörgum mælikvörðum.