8 / 12
08
www.beinvernd.is
Beinkröm (rickets)
Beinmeyra (osteomalacia)
Minnkað frásog af kalki frá meltingarvegi
Lágt kalkmagn í blóði
Líkaminn reynir að hækka kalkið í blóðinu
Framleiðsla á PTH (kalkkirtlahormón)
Kalk losað úr beinum til að hækka kalk í blóðinu
Beintap
Beinþynning (osteoporosis)
Lág kalkinntaka
Ónógt D-vítamín
Getur þú sagt okkur aðeins frá þér sjálfum ?
Ég er fæddur og uppalinn í Hafnarfirði, fékk mitt lýsi í
Barnaskóla Hafnarfjarðar við Lækinn í Hafnarfirði, tók
landspróf frá Flensborgarskóla, sem var rétt handan götunnar
þar sem ég átti heima í Brekkugötunni. Ég gekk síðan í
Menntaskólann í Reykjavík, sem þá var eini menntaskólinn á
Suðvesturlandi auk Verzlunarskólans, og varð stúdent 1962.
Þar kynntist ég verðandi konu minni, Sigríði Einarsdóttur,
síðar tónlistarkennara, og eigum við þrjú uppkomin börn.
Ég fór síðan í Læknadeild Háskóla Íslands og útskrifaðist
þaðan snemma árs 1968. Tók síðan kandidatsár að mestu í
Reykjavík og lauk héraðsskyldu (sem reyndar var ánægjuleg)
á Sauðárkróki, áður en ég hélt til framhaldsnáms í innkirtla-
og efnaskiptasjúkdómum í London í árslok 1969. Starfaði
ég aðallega við Hammersmith Hospital (Royal Postgraduate
Medical School) í London, en þar voru á þessum tíma
allmargir íslenskir læknar við mismunandi nám og störf.
Þar hófust kynni mín af rannsóknum á beinþynningu, en á
rannsóknadeild spítalans hafði þá nýlega verið uppgötvað
hormónið calcitonin, sem slær á virkni osteoclasta og því
voru miklar vonir bundnar við þetta lyf gegn beinþynningu.
Íslenskur læknir, Þorvaldur Veigar Guðmundsson, sem
þarna starfaði, kom einmitt mikið að þessari uppgötvun. Hins
vegar var á þessum tíma mjög erfitt að meta heildaráhrifin
á bein vegna þess að tækni skorti til að mæla beinmassann
eins og síðar varð. Sjúklingar sem tóku þátt í þessari
rannsókn urðu því að vera á spítalanum í tvær vikur til
mælinga á heildarjafnvægi kalks (calcium balance). Minn
fyrsti vísindapappír frá þessum árum fjallaði um frásog
geislamerkts kalks frá meltingarvegi í sjúklingum með
of mikið vaxtarhormón. Doktorsverkefni mitt, sem ég
lauk við á Hammersmith Hospital árið 1975, fjallaði hins
vegar um umsetningu fituprótína í líkamanum. Ég hélt
þeim rannsóknum síðan áfram við Kaliforníuháskóla í San
Francisco þar sem við fjölskyldan dvöldumst í eilífri sól, og
væntanlega nægu D-vítamíni, um tveggja ára skeið, en þá var
ekki farið að mæla D-vítamín í blóði. Þar fæddist sonur okkar
á sólríkum degi rétt fyrir jólin.
Heim komum við 1977 og við tóku ýmis hlutastörf þar til ég
var skipaður yfirlæknir á lyflækningadeild Borgarspítalans
í október 1982. Síðar varð það Sjúkrahús Reykjavíkur og
sameinaðist svo Landspítalanum og ég varð yfirlæknir
innkirtla- og efnaskiptasjúkdómadeildar LSH frá árinu 2002.
Jafnframt var ég dósent í innkirtlasjúkdómum frá 1982 og
prófessor við læknadeild HÍ 1994.
Hvernig er saga beinþéttnimælinga og –rannsókna á
Íslandi?
Áhugi minn á beinþynningu og skyldum málum vaknaði
að nýju þegar tækniframfarir höfðu leitt til þess í kringum
1990 að unnt var að mæla beinþéttnina. Danskur læknir,
Claus Christiansen, var í fararbroddi á þessu sviði og
stóð fyrir alþjóðlegum fundum til að vekja athygli á þessu
vandamáli. Fyrst komu fram mælitæki sem mældu
beinþéttni í framhandlegg (single photon absorptiometry)
og fengum við eitt slíkt tæki til afnota á Borgarspítalanum.
Fyrstu rannsóknir okkar voru á 12-15 ára stúlkum þar sem
við fundum góða fylgni við gripstyrk sem merki þess að
líkamsáreynsla á þessum árum skiptir máli. Þessa rannsókn
framkvæmdu læknanemarnir Jón Örvar Kristinsson og
Örnólfur Valdimarsson, sem síðan átti eftir að doktorera í
þessum fræðum.
Tryggja þarf
lágmarks inntöku á
D-vítamíni til allra
Einn helsti sérfræðingur Íslands í rannsóknum
á beinþynningu er Gunnar Sigurðsson prófessor.